Ο καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Χάρης Δούκας, που δοκιμάζει τις δυνάμεις του και στην πολιτική και συγκεκριμένα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση θέτοντας υποψηφιότητα για δήμαρχος της Αθήνας, μιλά στο Dnews.
Η Sant Cugat είναι μια πόλη 90.000 κατοίκων λίγο έξω από τη Βαρκελώνη.Τα τελευταία χρόνια, όπως πολλές άλλες Ισπανικές πόλεις, αναπτύσσεται γρήγορα και «έξυπνα» εφαρμόζοντας διαφορετικές τεχνολογικές λύσεις για ενεργειακά αποδοτική αστική διαχείριση, που την καθιστούν πρωτοπόρα. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η τοποθέτηση θερμικών αισθητήρων στο εσωτερικό δημόσιων κτιρίων, όπως αυτών που τοποθετήθηκαν στο δημοτικό θέατρο χωρητικότητας 920 ατόμων, για να ρυθμίζουν τη θερμοκρασία ανάλογα με το πλήθος που παρευρίσκεται τη κάθε στιγμή. Οι θεατές με την είσοδό τους στο θέατρο κατεβάζουν μια εφαρμογή στο κινητό τους και σημειώνουν ανά πάσα στιγμή το πως αισθάνονται, αν κρυώνουν ή αν ζεσταίνονται. Αυτές οι πληροφορίες λαμβάνονται από τον κεντρικό διαχειριστή ο οποίος αυξομειώνει ανάλογα τη θερμοκρασία του χώρου.
Στην πόλη Σαβόνα έξω από τη Γένοβα, το σχολείο “Savona Colombo Pertini”, τροφοδοτείται ενεργειακά με φωτοβολταϊκά στη στέγη του ισχύος 20KW που αν τυχόν υποστούν κάποια βλάβη λόγω φθοράς ή ρύπανσης, θα ακολουθηθεί το σταθερό χρονοδιάγραμμα συντήρησης για να διορθωθούν, ανεξάρτητα από την απόδοση της λειτουργίας του συστήματος. Μια «έξυπνη» όμως μεθοδολογική προσέγγιση που στηρίζεται σε ένα τεχνητό νευρωνικό δίκτυο έλυσε το πρόβλημα καθώς, μέσω του μοντέλου, εντοπίζονται αμέσως τυχόν ανωμαλίες και ειδοποιούνται οι υπεύθυνοι συντήρησης για να προχωρήσουν άμεσα σε ενέργειες, εξοικονομώντας περίπου 20% της απόδοσης.
Η πόλη Zaanstad στην Ολλανδία με περίπου 150.000 κατοίκους αποτελεί μέρος της ευρύτερης μητροπολιτικής περιοχής του Άμστερνταμ. Το 2007 ο δήμος έθεσε ως στόχο την ενεργειακή του ουδετερότητα μέχρι το 2020, μέσω του προγράμματος Integral Climate. Το δημαρχείο ( με εμβαδόν 23.000 m2) που επιλέχθηκε ως πιλοτική τοποθεσία σχεδιάστηκε ως κτίριο ενεργειακής κλάσης Α+ με νέο σύστημα ενεργειακής διαχείρισης κτιρίου, αισθητήρες σε κάθε χώρο και ευέλικτα γραφεία εργασίας.
Και μπορεί οι παραπάνω περιπτώσεις να φαίνονται ασύνδετες αλλά δεν είναι καθόλου, αφού πίσω από τα έργα που αναφέρθηκαν βρίσκεται το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ) και συγκεκριμένα μια ελληνική ερευνητική ομάδα επιχειρησιακής έρευνας για την ενέργεια, το κλίμα και το περιβάλλον με βασική εφαρμογή. Αυτής της δραστήριας ομάδας ηγείται ο Μηχανολόγος Μηχανικός και Καθηγητής Ενεργειακής Πολιτικής και Διοίκησης στη Σχολή των Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, κ. Χάρης Δούκας, ο οποίος τώρα δοκιμάζει τις δυνάμεις του και στην Πολιτική και συγκεκριμένα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση θέτοντας υποψηφιότητα για δήμαρχος της Αθήνας με τον συνδυασμό «Αθήνα τώρα».
Από το ερευνητικό εργαστήριο στο πεδίο…
«Η απόσταση μεταξύ του ερευνητικού εργαστηρίου και της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι η απόσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης», σημειώνει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Χάρης Δούκας, ο οποίος εξειδικεύεται στην ανάπτυξη συστημάτων υποστήριξης αποφάσεων για την ενεργειακή και κλιματική πολιτική, θέτοντας τον άνθρωπο στον πυρήνα της μοντελοποίησης και χάραξης πολιτικής για την αειφόρο ανάπτυξη.
Ο ίδιος θεωρεί την υποψηφιότητά του για τον δήμο Αθηναίων ως «μοιραία» και «αναπόφευκτη», αφού τα τελευταία χρόνια εμπλέκεται πάρα πολύ στον σχεδιασμό «έξυπνων» και λειτουργικών πόλεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και αναγνωρίζεται για αυτό διεθνώς. «Νομίζω ότι το timing ήταν το πλέον κατάλληλο για την υποψηφιότητά μου, αφού τώρα, περισσότερο από ποτέ, είναι ανάγκη να ασχοληθούμε με τις πόλεις μας. Βλέπουμε διαρκώς την ανάγκη μετασχηματισμού τους βιώνοντας τις καταστροφές κάθε καλοκαίρι, τα ακραία καιρικά φαινόμενα τον χειμώνα, την αφόρητη ζέστη στο κέντρο τους εξαιτίας της έλλειψης πρασίνου, κοκ. Πιστεύω πως αν αλλάξουμε την Αθήνα, που είναι μια εμβληματική πόλη με σημασία για τους κατοίκους της, αλλά και για όσους εμπνέονται από αυτήν, τότε μπορούμε να αλλάξουμε ολόκληρη τη χώρα. Το βλέπουμε και ως μια τόνωση αυτοπεποίθησης και σιγουριάς για αυτό και έχουμε αποφασίσει να είμαστε πολύ συγκεκριμένοι και να μη θεωρητικολογούμε. Όλα αυτά που γνωρίζουμε από το εργαστήριο, τις καλές πρακτικές που έχουμε εφαρμόσει εμείς ή άλλοι, να τις εφαρμόσουμε άμεσα στην πόλη. Αυτή είναι και η πρότασή μας».
Δεν είναι η πρώτη φορά που επιστήμονες εμπλέκονται με την Πολιτική. Κλασικά παραδείγματα είναι η Άγκελα Μέρκελ με διδακτορικό στη κβαντική χημεία, η Μάργκαρετ Θάτσερ που εργάστηκε ως χημικός τροφίμων, ο Δρ. Χάρισον Σμιτ του Χάρβαρντ που παραιτήθηκε από τη NASA για να θέσει υποψηφιότητα για τη Γερουσία των ΗΠΑ, ο Cédric Villani, ένας από τους πιο επιτυχημένους μαθηματικούς στον κόσμο και νικητής του μετάλλιου Fields, που διεκδίκησε τον δήμο του Παρισιού ή ο Δρ. Eckart Würzner που είναι εδώ και χρόνια δήμαρχος της Χαϊδελβέργης.
«Στην περίπτωσή μου δε μιλάμε για κεντρική πολιτική αλλά για αυτοδιοίκηση. Η αλήθεια είναι πως με βοηθάει πολύ η επιστημονική μου γνώση και εμπειρία στην ενεργειακή περιβαλλοντική πολιτική, αλλά όπως λέω και στους φοιτητές μου δεν αξίζει ο σχεδιασμός αν δεν εφαρμόζεται στην πράξη και αν δεν έχουμε μετρήσιμους στόχους και αποτελέσματα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Θεωρώ υποχρέωση των επιστημόνων, ανεξάρτητα από την άμεση ή έμμεση εμπλοκή τους με την Πολιτική, να συνεισφέρουν στον δημόσιο διάλογο με παρεμβάσεις. Εμείς αυτό κάναμε στο παρελθόν, αυτό κάνουμε τώρα και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε για να διαμορφώσουμε συνθήκες ενεργειακής δημοκρατίας, που είναι βασικός στόχος μας έτσι κι αλλιώς», λέει ο ίδιος τονίζοντας πως τα πειράματα είναι μόνο για τα εργαστήρια και όχι για τους δήμους και τους δρόμους της πόλης, φέρνοντας ως παράδειγμα το «ράβε-ξήλωνε» της Πανεπιστημίου. «Αν είχαμε περισσότερους εξειδικευμένους ανθρώπους σε κρίσιμα πόστα στους δήμους και στις περιφέρειες δεν θα βλέπαμε τόσα πολλά πειράματα στις πόλεις μας. Αντίθετα, θα προχωρούσαμε πολύ γρήγορα με ώριμες και «έξυπνες» λύσεις που εφαρμόζονται επιτυχημένα σε άλλες χώρες ή περιοχές».
Ενεργειακή δημοκρατία
Ο καθηγητής Δούκας επί της ουσίας είναι ένας “influencer” της επιστήμης, αφού συγκαταλέγεται στο 2% των πιο επιδραστικών επιστημόνων όλων των ειδικοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο, με βάση τις αξιολογήσεις του Harvard. Ταυτόχρονα είναι μέλος του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ενέργειας (WEC) και Διευθυντής Γραφείου της εξαμελούς εθνικής επιτροπής Ελλάδας του WEC, συμμετέχοντας από το 2022 και στον σχεδιασμό του προγράμματος του Συμβουλίου.
Δηλώνει οπαδός της ενεργειακής δημοκρατίας που είναι ένα αναδυόμενο κοινωνικό κίνημα το οποίο συνδέει τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας –απομακρύνοντας την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα– με την ανακατανομή της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής δύναμης. Το κίνημα θεωρείται σημαντικό γιατί διασυνδέει την κοινωνική δικαιοσύνη με την ενεργειακή και την κλιματική πολιτική.
«Δεν μπορούμε πλέον να σκεφτόμαστε την ενέργεια και την κλιματική κρίση ξεχωριστά από τα άλλα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Πέρα από τον μετριασμό του κλίματος και τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, η μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα προς ένα σύστημα που βασίζεται περισσότερο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έχει μεγάλη αξία. Θα πρέπει να επικεντρωθούμε στα κοινωνικά οφέλη, όπως π.χ. είναι οι θέσεις εργασίας και η συνεταιριστική ιδιοκτησία που παρέχει ένα σύστημα ενέργειας με βάση τις ανανεώσιμες πηγές στα νοικοκυριά και τις κοινότητες. Το θετικό δυναμικό της πιο κατανεμημένης ανανεώσιμης ενέργειας δεν εκτιμάται επαρκώς, αλλά το κίνημα ενεργειακής δημοκρατίας μπορεί να το αλλάξει αυτό», υποστηρίζει ο κ. Δούκας και συνεχίζει: «Στη Γερμανία το 60% της παραγόμενης ενέργειας ανήκει στους πολίτες και μόλις το 6% στις τέσσερις μεγάλες εταιρείες διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Εδώ μετά από πολλά χρόνια και με ένα μπερδεμένο τρόπο ανταποδοτικά το 3% πηγαίνει στο δήμο και στους πολίτες».
Σύμφωνα με τον ίδιο, αυτή τη στιγμή, οι περισσότερες κυβερνήσεις εξακολουθούν να συντηρούν μια εθνική ενεργειακή πολιτική που επικεντρώνεται στην «ενεργειακή κυριαρχία» και όχι στην «ενεργειακή δημοκρατία» που είναι αντίθετη. Από τη μια υπάρχει η συγκεντρωμένη, ιεραρχική εξουσία προς όφελος των λίγων και στο αντίθετο άκρο υπάρχει η κατανεμημένη εξουσία προς όφελος όλων. «Επενδύουμε στην αξιοποίηση του ήλιου, του ανέμου και άλλων ανανεώσιμων πηγών, αλλά αφήνουμε αναξιοποίητες τεράστιες δυνατότητες για ενεργειακή ανθεκτικότητα και βιωσιμότητα».
Ο καθηγητής θεωρεί πως ήρθε η ώρα, ως χώρα, να ασκήσουμε κριτική στα λάθη μας, και πρώτα από όλα στην απόπειρα της Ελλάδας να μετατραπεί σε ένα διαμετακομιστικό κέντρο εισαγόμενων ορυκτών καυσίμων για ολόκληρη την Ευρώπη. «Ως χώρα πρέπει να έχουμε αυτονομία και να παράγουμε καθαρή ηλεκτρική ενέργεια με έναν τρόπο δημοκρατικό, κοινωνικά δίκαιο. Να είμαστε αυτοπαραγωγοί αλλά και ο καθένας μας να συμμετέχει ισότιμα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Για αυτό λέμε ότι η «πράσινη» μετάβαση δεν είναι τεχνολογικός μετασχηματισμός, αλλά κοινωνικός. Η μάχη της κλιματικής αλλαγής κερδίζεται στις πόλεις, στις γειτονιές εκεί όπου τα συμφέροντα είναι μεγάλα και η σύγκρουση με το κατεστημένο επιτακτική και αναπόφευκτη».
Το δικαίωμα στην πόλη
Ο κ. Δούκας που είναι γέννημα θρέμμα Αθηναίος και μεγαλωμένος στην περιοχή του Γκύζη, θεωρεί πως στη χώρα μας η «πράσινη» ατζέντα προωθείται με την υπερβολή και τη ρηχότητα του life style.
«Δεν αναδεικνύεται η ουσία της που αφορά την κοινωνία για αυτό και πολλοί πράσινοι συνδυασμοί δεν προχώρησαν στην Ελλάδα. Δεν έπεισαν γιατί δεν άγγιξαν τον απλό πολίτη. Εμείς προωθούμε ένα συνεργατικό και συμμετοχικό μοντέλο στη λήψη αποφάσεων για την πόλη της Αθήνας και γενικότερα για όλες τις πόλεις».
Κατά τον καθηγητή, τα συνεργατικά μοντέλα ανάπτυξης των σύγχρονων πολιτικών δεν είναι μοντέλα επιβολής από πάνω προς τα κάτω αλλά μοντέλα συνδιαμόρφωσης και συνδιδιοκτησίας για αυτό και σε κάθε μοντέλο αποφάσεων για δράσεις επιδιώκει τον μεγαλύτερο βαθμό ομοφωνίας ή συμφωνίας και την εμπλοκή του ανθρώπινου παράγοντα. «Οι Αθηναίοι έχουν θυμό και δικαιολογημένα γιατί ζουν σε μια πόλη δίχως πράσινο, μια πόλη που έχει χάσει τη ψυχή και την ταυτότητά της, μια υπέροχη πόλη που κατάντησε να έχει χιλιάδες ξενοδοχεία και βραχυχρόνιες μισθώσεις, αλλά να εγκαταλείπεται από τους κατοίκους της και κυρίως από τους νέους. Εμείς θα βγούμε στις γειτονιές να μιλήσουμε με τους ανθρώπους και έχει πολύ μεγάλη αξία να καταφέρουμε να τους ενεργοποιήσουμε για να συν-σχεδιάσουμε διαφορετικά την πόλη και τη ζωή μας», λέει ο καθηγητής επικαλούμενος τον Λεφέβρ, κατά τον οποίο η πόλη δεν ορίζεται μόνο από τις ποικίλες υπηρεσίες και αγαθά που προσφέρει στους κατοίκους της αλλά: «ένας ζωντανός οργανισμός μετασχηματίζεται συνεχώς και διαφοροποιείται, αλλά αυτή η διαφοροποίηση είναι έργο των πολιτών της, οι οποίοι, ζώντας σε αυτή, δρουν συλλογικά, συμβάλλοντας στην εξέλιξής της».
Η βιώσιμη αρχιτεκτονική, οι πράσινες διαδρομές σε γειτονιές, η αξιοποίηση κλειστών χώρων (όπως σχολεία τα απογεύματα και τους καλοκαιρινούς μήνες), η σωστή πεζοδρόμηση και ο άπλετος φωτισμός, η χρήση ανοιχτών χρωμάτων στις επιφάνειες, η αξιοποίηση του υγρού στοιχείου είναι στοχευμένες παρεμβάσεις που μπορούν να καταστήσουν την πόλη περισσότερο ανθεκτική στην κλιματική κρίση που θα εντείνεται, με καθαρότερο αέρα για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της», αναφέρει χαρακτηριστικά στη διακήρυξή του ο συνδυασμός που ηγείται ο κ. Δούκας, αναδεικνύοντας τη σημασία που έχει η «πράσινη» ενέργεια στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και της «ενεργειακής φτώχειας» χιλιάδων ευάλωτων νοικοκυριών της Αθήνας. Στις άμεσες προτεραιότητες του υποψήφιου δημάρχου είναι η ανάκτηση του οξυγόνου των Αθηναίων, η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της ηχορύπανσης, η ανακύκλωση και η μείωση των απορριμμάτων και η ασφάλεια των πολιτών.
«Δεν ψάχνουμε για ειδικούς. Είμαστε ειδικοί»
«Για όλα έχουμε να προτείνουμε δοκιμασμένες λύσεις γιατί εμείς, όσο και αν ακουστεί αλαζονικό, δεν ψάχνουμε για ειδικούς, είμαστε ειδικοί!», λέει ο καθηγητής με αφορμή τις αρνητικές πρωτιές της χώρας μας στην Ευρώπη, όπως π.χ. στο ποσοστό κάλυψης πρασίνου ανά κάτοικο: «Είμαστε στο 11% όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι στο 30%. Το 15% της πόλης είναι διαθέσιμο αυτή τη στιγμή για να καλυφθεί άμεσα με πράσινο. Εμείς δεν είμαστε υπέρ του πράσινου της εργολαβίας, αλλά υπέρ του πράσινου της ζωής. Δεν μας απασχολεί το πώς θα φτιάξουμε πάρκα τσέπης με χορηγούς αλλά το πώς θα φυτεύουμε 5000 δέντρα κάθε χρόνο σε χώρους που παραμένουν αναξιοποίητοι».
Ρωτάω τον καθηγητή να μου απαριθμήσει τις ιδιότητες ενός επιστήμονα που τον καθιστούν έναν αποτελεσματικό πολιτικό ηγέτη και μου απαντά: «Το σημαντικότερο είναι να ακούει. Μπορεί η επιστήμη να μας βοηθά να εντοπίζουμε και να κατανοούμε τα προβλήματα, να τα επεξεργαζόμαστε και να καταλήγουμε σε επιστημονικά τεκμηριωμένες λύσεις, αλλά εδώ το ζήτημα δεν είναι τεχνοκρατικό, είναι κοινωνικό».
Ο Χάρης Δούκας δηλώνει από τη φύση του άνθρωπος της συνεργασίας και της συνέργειας. Του αρέσει να ακούει, να συζητάει, να αναλύει και να συγκρίνει τις δικές του απόψεις με τις απόψεις των συνομιλητών του και όπου διαφαίνονται συγκλίσεις να τις επιδιώκει.
Επί του παρόντος δηλώνει «παρών»-είτε καταφέρει είτε δεν καταφέρει να εκλεγεί δήμαρχος της Αθήνας-και συνεχίζει να προωθεί την ατζέντα του από κάθε πόστο: «Με ενδιαφέρει πάρα πολύ να ακουστεί η ατζέντα μου και πολλά από αυτά που περιέχει να γίνουν πράξη στην πόλη μου. Εγώ πάντως δεν θα σταματήσω. Από όποιο πόστο και αν βρεθώ θα προσπαθήσω να ξανακάνω την πόλη που μεγάλωσα βιώσιμη με τη φινέτσα και την ποιότητα που της αξίζει!».
Φωτογραφίες: Βασιλική Μιχοπούλου